Congres Behandeling van complexe suïcidaliteit

Welkomstwoord door:

• Bert van Luijn, klinisch psycholoog-systeemtherapeut, werkt als klinisch psycholoog bij GGNet, vooral met patiënten met complexe problematiek
• Ad Kerkhof, psychotherapeut en hoogleraar Suïcidepreventie, VU Amsterdam en één van de oprichters van 113 Online.

ASSIP (Attempted Suicide Short Intervention Program) is een empirisch gevalideerd behandelprotocol, bestaande uit drie sessies, voor mensen die recent een zelfmoordpoging hebben gedaan. De therapie is ontwikkeld vanuit het concept van zelfmoord als een doelgerichte actie. Het is zeer gestructureerd en gericht op het tot stand brengen van een sterke, collaboratieve werkalliantie. De face-to-face-sessies worden gedurende 24 maanden gevolgd door ‘regular letters’. In een RCT (Gysin-Maillart et al., 2016) werden in de ASSIP-groep na 24 maanden 5 re-pogingen tot zelfmoord geregistreerd en 41 re-pogingen in de controlegroep. In de interventiegroep werd het risico op zelfmoordpogingen teruggebracht met 80%. De presentatie geeft een overzicht van de ASSIP-therapiedelen en de onderliggende theoretische concepten.

Wat heeft u geleerd na deze sessie?
• Het begrip zelfmoord begrijpen als een doelgerichte actie
• Het begrip therapeutische alliantie begrijpen
• Het belang van een therapeutische alliantie begrijpen
• De inhoud van de componenten van de ASSIP-therapie

Konrad Michel, psychiater,  University Hospital of Psychiatry, University of Bern

Let op: lezing is in het Engels

Als het gaat om wat een behandelaar moet doen geldt De Richtlijn net zo voor suïcidale jongeren als voor volwassenen. Maar er zijn zeker ook verschillen. In deze lezing benoemt en bediscussieert Jan Meerdinkveldboom de verschillen als het gaat om de behandeling van jongeren. Zo vervalt bijvoorbeeld het beroepsgeheim als men de ouders wil betrekken. En is helpen zonder ouders erbij een kunstfout te noemen. Men dient zich steeds te realiseren dat jongeren, zeker als ze suïcidaal zijn, nog (lang) niet als volwassenen beschouwd kunnen worden, ook al zijn ze boven de 18 of de 21 jaar.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Contact maken en opdringen is de kern van goede hulp
• Zonder ouders geen adequate behandeling
• Beoordeel jongeren op hun emotionele leeftijd in plaats van hun kalenderleeftijd

Jan Meerdinkveldboom, kinder- en jeugdpsychiater (niet praktiserend) en systeemtherapeut

Presentatie van de richtlijn ‘Levensbeëindiging op verzoek bij patiënten met een psychische stoornis’.

Henk Corthals, psychiater GGz Breburg

Onder leiding van de dagvoorzitters worden deelnemers uitgedaagd met lastige cases, in directe interactie met de zaal. Opzet zal zijn dat gedurende de ontwikkeling van de casus de deelnemers in de zaal drie momenten kunnen kiezen uit diagnostische en therapeutische opties. Het centrale thema hierbij is ‘zin en onzin van opname bij suïcide dreiging’.

Bert van Luyn en Vos Beerthuis, psychiater en opleider psychiater GGZ InGeest, Amstelveen

Bij mensen met persoonlijkheidsstoornissen is er vaak sprake van suïcidaliteit met een chronisch karakter. Voor deze mensen is dit moeilijk te hanteren en leven voortdurend op de wip tussen ‘ik wil leven’ en ‘ik wil dood’. In dit spanningsveld neigen behandelaren soms het onderwerp te vermijden. Deze workshop heeft als doel de kennis rondom suïcidaliteit te vergroten, de angst te leren hanteren en concrete handvatten te geven hoe met suïcidaliteit in de behandeling om te gaan. De nadruk zal liggen op het verwerven van vaardigheden in het bespreken van suïcidaliteit en het verkrijgen van commitment over gedrag.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• In de workshop wordt deelnemers geleerd hoe je met een cliënt in het tijdsbestek van een sessie tot in kaart brengen van de problematiek komt, inclusief afspraak die direct tot verandering van gedrag leidt.
• Deelnemers leren suïcidaliteit bespreekbaar te maken en hun eigen angsten te hanteren
• Deelnemers leren de problematiek om te zetten in casus conceptualisatie

Anne Huntjens, psychotherapeute en DGT-therapeute bij Centrum Autisme Haaglanden
“Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen? Ondanks hoge prevalentie van suïcidaliteit bestaat er nog steeds veel angst en taboe rond het bespreken van dit onderwerp bij hulpverleners. Dit congres doorbreekt dit taboe, leert je eigen angsten te hanteren en geeft concrete handvatten hoe om te gaan met suïcidaliteit.”

In deze workshop worden uitvoeringsproblemen besproken evenals de valkuilen voor de hulpverleners. Aanvullend en verdiepend op de plenaire lezing van Jan Meerdinkveldboom.

Jan Meerdinkveldboom, kinder- en jeugdpsychiater (niet praktiserend) en systeemtherapeut
‘Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen?
Als ik te maken krijg met suïcidale jongeren en volwassenen moet ik perse weten wat ik moet doen, hoe ik dat moet doen en wat ik niet kan, maar een ander wel.’

Bipolaire stemmingsstoornissen komen voor bij 2% van de bevolking. Waar de manische fase financiële, relationele en maatschappelijke destructie met zich meebrengt, is suïcide de ernstigste complicatie van de bipolaire depressie. Geschat wordt dat 50% van de bipolaire patiënten ooit een suïcidepoging doet, en 15% overlijdt door suïcide. In deze workshop worden risicofactoren voor suïcide besproken. Verschillen zij van de unipolaire depressie? Wat is de rol van comorbide aandoeningen? Welke interventies zijn mogelijk, en heeft lithium echt een anti-suïcidaal effect? Veel vragen, veel antwoorden, en waarschijnlijk veel discussie.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• risicofactoren voor suïcide in de verschillende fasen van de bipolaire stoornis
• diagnostiek van suïcidaliteit en diagnostische valkuilen bij de bipolaire patiënt
• effectieve acute en preventieve interventies

Ralph Kupka, hoogleraar bipolaire stoornissen, Amsterdam IMC/ VU Medisch Centrum, GGZinGeest en Altrecht

‘Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen? Suïcidaliteit is een transdiagnostisch kernfenomeen waar iedereen in de psychiatrie, aan beide zijden van het bureau, vaak op dramatische wijze mee te maken krijgt.’

Bij autismespectrumstoornissen (ASS) staat de interactie met anderen, en dus ook de behandelrelatie, onder druk door beperkingen in de betekenisverlening en de zelfregulatie.  Suïcidaliteit kan in dat licht ook alleen begrepen worden vanuit die beperkingen. In de behandeling van mensen met ASS wordt geprobeerd om steeds vanuit het soms idiosyncratisch perspectief van de patiënt de suïcidaliteit te begrijpen.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Kennis over suïcidaliteit bij ASS uit de literatuur
• Benoemen van specifieke aandachtspunten bij de behandeling van suïcidaliteit
• Kennis over kenmerken van autisme: betekenisverlening en zelfregulatie

Bram Sizoo, psychiater, Specialistisch Centrum Ontwikkelingsstoornissen, Dimence
‘Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen? Als er iets is wat behandelaren onmachtig kan maken is het complexe problematiek waarbij het risico op suïcide hoog is. Dit congres helpt het hoofd koel te houden.’

Bij suïcidaal gedrag is risicotaxatie een essentieel onderdeel bij beoordeling. Er zijn diverse vragenlijsten ontwikkeld zoals onder andere de SIDAS, welke behulpzaam kunnen zijn voor de inschatting van de ernstmaat. Door een betere differentiatie van suïcidaal gedrag kunt u naast vragenlijsten en het klinisch oordeel mogelijk een betere afweging maken voor diagnostiek en behandeling bij suïcidaal gedrag. Verder wordt het belang van het opstellen van een veiligheidsplan bij suïcidaal gedrag besproken. Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Kennis krijgen van belangrijke vragenlijsten voor suïcidaliteit maar ook de beperking beseffen.
• Kennis verkrijgen van een model voor de differentiatie van suïcidaal gedrag.
• Veiligheidsplan kunnen opstellen en handige tips om dit de kunnen bewerkstelligen.

Remco de Winter, psychiater MD PhD, Parnassia Groep/VU

Mensen die nadenken over suïcide kunnen soms nergens anders meer aan denken. De angst om controle te verliezen over het eigen suïcidale denken leidt tot de angst iets te doen wat je helemaal niet wilt. Het kan resulteren in dwangmatige gedachten en beelden van de eigen suïcide en de eigen begrafenis, 24 uur per dag. Dit in combinatie met slapeloosheid en uitputting leidt tot een continue chaos in het hoofd. Wat vervolgens leidt tot het aanvechten van de dwang en deze te ontlopen. Dit is angstig en traumatiserend.

Prof. dr. Ad Kerkhof presenteert nieuwe technieken in de behandeling van dwangmatige intrusieve gedachten, beelden en plannen omtrent suïcide.

Na het bijwonen van deze sessie leert u het volgende:

• Praktische interventies toepassen bij angstige en dwangmatige suïcidale voorstellingen
• Zichzelf versterkende suïcidale processen herkennen en benoemen
• PTSS en OCD kenmerken van suïcidale aanvechtingen behandelen met CGT

Ad Kerkhof, psychotherapeut en hoogleraar suïcidepreventie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en een van de oprichters van 113 Online

In deze workshop worden uitvoeringsproblemen besproken evenals de valkuilen voor de hulpverleners. Aanvullend en verdiepend op de plenaire lezing van Jan Meerdinkveldboom.

Jan Meerdinkveldboom, kinder- en jeugdpsychiater (niet praktiserend) en systeemtherapeut
‘Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen?
Als ik te maken krijg met suïcidale jongeren en volwassenen moet ik perse weten wat ik moet doen, hoe ik dat moet doen en wat ik niet kan, maar een ander wel.’

In deze interactieve workshop maken deelnemers kennis met de belangrijkste therapeutische elementen van ASSIP, door middel van een korte presentatie, videoclips en rollenspel.
Deelnemers leren over de basis van verhalend interviewen, video-afspelen en veiligheidsplanning.

Door het volgen van deze workshop krijg u een beter begrip van de praktische aspecten van ASSIP, na de presentatie in de ochtend.

Prof. dr. Konrad Michel, Psychiater University Hospital of Psychiatry, Bern

Bij autismespectrumstoornissen (ASS) staat de interactie met anderen, en dus ook de behandelrelatie, onder druk door beperkingen in de betekenisverlening en de zelfregulatie.  Suïcidaliteit kan in dat licht ook alleen begrepen worden vanuit die beperkingen. In de behandeling van mensen met ASS wordt geprobeerd om steeds vanuit het soms idiosyncratisch perspectief van de patiënt de suïcidaliteit te begrijpen.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Kennis over suïcidaliteit bij ASS uit de literatuur
• Benoemen van specifieke aandachtspunten bij de behandeling van suïcidaliteit
• Kennis over kenmerken van autisme: betekenisverlening en zelfregulatie

Bram Sizoo, psychiater, Specialistisch Centrum Ontwikkelingsstoornissen, Dimence
‘Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen? Als er iets is wat behandelaren onmachtig kan maken is het complexe problematiek waarbij het risico op suïcide hoog is. Dit congres helpt het hoofd koel te houden.’

De CAMS (Collaborative Assessment & Management of Suicidality) is een wetenschappelijk beproefde methode voor behandeling van (chronisch) suïcidaal gedrag. De methode gaat uit van intensieve samenwerking met de patiënt en heeft herstelgerichte elementen. De methode staat ook beschreven in de huidige generieke module suïcidaal gedrag. In deze workshop leert u de basisbeginselen. Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• CAMS procedure begrijpen en  kunnen invullen van “Suïcide Status Formulieren” (SSF)
• Erkennen van het lijden van een patiënt en samenwerking kunnen aangaan
• Drijfveren van suïcidaal gedrag kunnen inventariseren

Remco de Winter, psychiater MD PhD, Parnassia Groep/VU

Meer informatie over CAMS

Marieke de Groot, VU afdeling klinische psychologie

Jos de Keijser, bijzonder hoogleraar psychologie RUG en hoofdopleider klinische psycholoog en hoofdopleider psychotherapeut van het opleidingsinstituut PPO

Over suïcidaliteit tijdens of na een psychose wordt vaak niet of enkel indirect gesproken. In deze workshop wordt stilgestaan bij specifieke risicofactoren in de verschillende fasen van psychose en bij aandachtspunten voor de behandeling. De meeste nadruk zal liggen op hoe suïcidaliteit bij iemand met een psychose op tafel kan komen en hoe deze vanuit het perspectief van de patiënt begrepen kan worden. Dit geeft vervolgens richting aan interventies, die divers, praktisch maar ook psychotherapeutisch van aard kunnen zijn.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Specifieke risicofactoren voor suïcidaliteit in de verschillende fases van psychose en aandachtspunten bij de behandeling van suïcidaliteit.
• Therapeutische attitude en gespreksvaardigheden om tot een goede diagnostiek van suïcidaliteit te komen.
• Welke praktische interventies en (elementen van) behandeling met CGT vanuit een geïndividualiseerde casusconceptualisatie toegepast kunnen worden.

Hanneke Schuurmans, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist Klinische Psychologie, PhD, Regionaal Autisme Centrum /Vincent van Gogh GGZ
“Waarom ik deelnemers aanraad om naar het congres te komen? Vaak is suïcidaliteit complex voor ons als hulpverleners en is er sprake van handelingsverlegenheid. Dit congres helpt om deze complexiteit uiteen te rafelen en praktische handvatten te krijgen wat je wél kunt doen.”